حوزه پژوهش کشور همچنان سردرگم/ اهمیت تحقیق بنیادی و کاربردی

به گزارش خبرنگار گروه علمی ایرنا، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با توجه به نامگذاری 25 آذرماه از سوی شورای فرهنگ عمومی به نام روز پژوهش، از سال 1379 به منظور ترویج فرهنگ پژوهش در کشور، چهارمین هفته آذرماه هر سال را به نام هفته پژوهش نام گذاری و ستاد برگزاری هفته پژوهش این وزارتخانه همه ساله برنامه های متعددی را با همکاری سازمان ها، نهادها، دانشگاه ها و مؤسسات مرتبط با پژوهش و فناوری برگزار می کند.
برغم دستاوردهای تحقیقاتی و پررنگ شدن اهمیت پژوهش، هنوز چالش هایی اساسی در مسیر استفاده از ظرفیت های مرتبط وجود دارد.
خبرگزاری جمهوری اسلامی ( ایرنا) با هدف شناسایی چالش های موجود بر سر راه تحقیقات در کشور اقدام به برگزاری میزگردی با حضور سه تن از صاحب نظران و کارشناسان حوزه پژوهش از بخش های مختلف کرده است.
البته در چینش و ترکیب مدعوین این میزگرد سعی شده است که از افرادی دعوت شود که به صورت ملموس تر با تحقیقات و پژوهش سروکار داشته و از نزدیک مشکلات این حوزه را درک کرده باشند.
دکتر علی اسلامی فر متخصص پاتولوژی دارای 70 مقاله علمی در مجلات معتبر بین المللی یکی از میهمانان میزگرد ایرنا است، این پژوهشگر که سال ها به عنوان جهادگر در جبهه های جنگ مشغول به خدمت بوده، از سال ها قبل تلاش دارد علاوه بر تولید علم و فعالیت های تئوریک، در عرصه عمل نیز دین خود را به میهن ادا کند.
این متخصص پاتولوژی با راه اندازی دو شرکت دانش بنیان در مرکز رشد زیست فناوری انستیتو پاستور ایران و گردآوری جمعی از متخصصان جوان، جهاد دیگری را در عرصه علم و فناوری با هدف خودکفایی کشور در حوزه سلامت به خصوص ساخت دارو و تجهیزات آزمایشگاهی آغاز کرده است.
دکتر علی باقر طاهری نیا استاد تمام دانشگاه و مدیرکل برنامه ریزی و نظارت پژوهشی دانشگاه تهران از دیگر میهمانان این میزگرد است که از سال 1393 در این منصب فعالیت می کند. این استاد دانشگاه علاوه بر مسئولیت های اجرایی در دانشگاه بوعلی سینا همدان و با چاپ مقالات علمی نیز البته بیشتر داخلی، راهنما و مشاور دهها پایان نامه دانشجویی بوده است.
دکتر حمید امین اسماعیلی از اعضای هیأت علمی جهاد دانشگاهی میهمان سوم میزگرد هفته پژوهش ایرنا است، امین اسماعیلی از آبان ماه سال 1392 تا آبان ماه سالجاری معاونت پژوهش و فناوری جهاد دانشگاهی را عهده دار بود، سازمانی که یکی از وظایف اصلی آن گسترش تحقیقات و شکوفایی روحیه جستجوگری و استعدادها در سطح جامعه برای نیل به خوداتکایی کشور است، وی اخیرا از سوی دکتر حمیدرضا طیبی، رییس جهاد دانشگاهی به عنوان مسئول تشکیل اتاق فکر جهاد دانشگاهی منصوب شد.
مسلم این که مشکلات حوزه پژوهش و تحقیقات را می توان از سه زاویه و بخش مورد کنکاش و بررسی قرار داد، ابتدا منابع پژوهشی و اعتبارات، پس از آن بررسی سیاست گذاری و آخر نیز وضعیت نیروی انسانی و پژوهشگران، که البته هریک از این سه بخش از مسائل و شقوق مختلف برخوردارند و در این میزگرد سعی شده است که چالش های موجود در این سه بخش از زوایای مختلف مورد واکاوی قرار گیرد.

**چهار سوال اساسی برای روشن شدن وضعیت حوزه پژوهش
دکترعلی باقر طاهری نیا در ابتدای صحبت های خویش در این میزگرد روشن شدن وضعیت پژوهش در کشور را منوط به پاسخگویی به چهارسوال بسیار اساسی و با اهمیت در این حوزه دانست و گفت: پاسخگویی روشن به این سوالات حتی اگر در حد تنها طرح موضوع باشد به طور حتم توجه سیاست گذاران و مدیران حوزه پژوهش را به خود جلب خواهد کرد و ما به هدفمان خواهیم رسید.
وی نخستین سوال اساسی را مربوط به میزان سهم بخش تحقیقات از محل تولید ناخالص داخلی یا GDP دانست و گفت:سوئد بیشترین سهم را از GDP برای بخش تحقیقات قائل است و مقام بعدی را کشور فنلاند دارد؛ در منطقه آسیا نیز کشور ژاپن بیشترین سهم را برای تحقیقات و پژوهش قائل است به طوری که سهم این کشورها گاه به چهاردرصد نیز می رسد.
این استاد دانشگاه با تاکید بر این که افزایش سهم تحقیقات از محل تولید ناخالص داخلی در واقع یک نگاه کلان و به عنوان زیرساخت توسعه محسوب می شود، افزود: این درحالی است که متاسفانه ایران در این بخش وضعیت بسیار نامناسبی دارد و کمتر از نیم درصد، حدود 45 صدم درصد سهمی است که از محل GDP برای تحقیقات قائل می شویم.
وی ادامه داد: البته گاه از سوی برخی مدیران سهم یک درصدی اعلام می شود که بایستی سوال شود اگر این یک درصد محقق شده و دست شما رسیده، در کدام بخش های تحقیقاتی کشور توزیع شده است. هنگامی که گفته می شود، سهم یک درصد گزارش خوب و امیدوار کننده ای است اما مسئولیت آور است چراکه اگر یک درصد شده است بایستی اثربخشی و بهره وری آن دیده شود.
دکتر طاهری نیا دومین سوال در حوزه پژوهش کشور را چگونگی توزیع اعتبارات پژوهشی در کشور دانست و گفت: باید به صورت شفاف مشخص شود که این سهم در اختیار چه کسانی قرار می گیرد؛ سهم خود وزارت علوم، معاونت علمی، شرکت های تحقیقاتی و مراکز تحقیقاتی و مهمتر سهم مراکز تحقیقاتی وزارتخانه های دولتی چه میزان است تا بتوان عملکرد و ماموریت های آنها را بررسی کرد.
وی ادامه داد: همین سهم نیم درصدی پژوهش از محل تولید ناخالص داخلی مشخص نیست در کدام بخش ها توزیع می شود، پس چگونگی توزیع اعتبارات تحقیقاتی سازمان ها و نظام های موجود که بخش عمده ای از تحقیقات برای دستگاه های اجرایی است و اینها یک سهمی برای تحقیقات دارند که آن چه نسبتی است و بهره وری آنها چقدر است همه باید مشخص شوند.
مدیرکل برنامه ریزی و نظارت پژوهشی دانشگاه تهران در ادامه سومین سوال خود را که به اعتقاد وی ارزش پاسخگویی آن کمتر از دو سوال قبلی نیست، شناسایی دقیق محل تامین و منابع سهم پژوهش و تحقیقات در کشور دانست و با بیان این که کشور متاسفانه تک محصولی و با فروش نفت اداره می شود، افزود: باید مشخص شود که چقدر از منابع تحقیقات در کشور از سوی دولت و چه میزان نیز از سوی بخش خصوصی تامین می شود.
وی با ذکر سوالی مبنی براینکه آیا همه منابع مالی تحقیقاتی کشور باید از سوی دولت تامین شود؟ ادامه داد: اگر سهم وزارت علوم از بودجه تحقیقات پایین است این مربوط به سهم دولتی این وزارتخانه می شود اما خود این وزارتخانه برای کمبود بودجه پژوهش و تحقیقاتی خود چه اقداماتی انجام داده است.
به گفته این استاد دانشگاه تهران، تجارب جهانی بیانگر آن است که منابع تحقیقات کشورها از چند ورودی تامین می شود که تنها یکی از آنها دولت است و مابقی مربوط به تجارت و فروش محصولات حوزه تحقیقات مراکز پژوهشی و دانشگاه ها، منابع محلی و حتی منابع بین المللی است، این درحالی است که درصد بالایی از منابع تحقیقات ما از سوی دولت باید تامین شود که حتی برای همین هم آمار و اطلاعات دقیقی وجود ندارد.

**شکایت و نارضایتی یک محقق از بی مهری ها
اما دکتر اسلامی فرد پژوهشگر و متخصص پاتولوژی یکی دیگر از میهمانان میزگرد ایرنا، چندسالی است که با راه اندازی دو شرکت دانش بنیان و فعال در مرکز رشد زیست فناوری انستیتو پاستور ایران در تولید انواع کیت های آزمایشگاهی فوق تخصصی، تشخیص برخی سرطان ها از جمله سرطان خون و سینه و همچنین شرکتی که بستر اصلی فعالیت آن مبتنی بر دستیابی به فناوری های پیشرفته در زمینه سلامت و پزشکی و دارای بخش های فعال در حوزه طراحی، تولید، مشاوره، اجرا، صادرات و فروش است، در تولید محصولات مورد نیاز آزمایشگاه های کشور پیش گام شده است.
وی در ابتدای سخنان خود می گوید که توانسته است با جذب 35 جوان تحصیلکرده و با عزم تلاش شبانه روزی، کشورمان را در تولید برخی ملزومات و تجهیزات آزمایشگاهی خودکفا کند، تجهیزاتی که با قیمت های گزاف از سوی شرکت های بازرگانی به کشور وارد می شوند، اما این محقق گله مند است که حدود دو سال است انواع و اقسام محصولات تولیدی شرکت های دانش بنیان داخلی بیش از یکسال است که برای تایید در اداره کل نظارت و ارزیابی تجهیزات و ملزومات پزشکی وزارت بهداشت معطل مانده است.
دکتر اسلامی فر با اشاره به ساخت دستگاه سل کانتر به عنوان دستگاهی که برای تجزیه و آنالیز 25 پارامتر خونی به کار می رود اظهارکرد: ما توانسته ایم به تکنولوژی ساخت این دستگاه که تنها 7 کشور جهان آن را دارند دست پیدا کنیم و این دستگاه را طراحی و بومی سازی کنیم.
دستگاهی که به گفته وی، ساخت و تولید آن حتی کاهش قیمت وارداتی نوع ‘پنج پارتی دیف’ آن را که از ژاپن، آمریکا و چین وارد می شود، از 265 میلیون تومان به 130 میلیون تومان و به عبارتی به نصف قیمت به دنبال داشته است.
وی تاکید کرد: بنده توانسته ام از مرحله تحقیقات عبور کنم و خود را به مرحله عمل و کارآفرینی برسانم و تاکنون 230 میلیارد تومان از طریق دامپینگ برای کشورمان سودآوری داشته ایم. اما متاسفانه هیچ حمایتی ناکنون در بخش خرید محصولات ما از سوی حداقل بخش های مختلف حاکمیتی از مجموعه ما صورت نگرفته است.
این محقق و پژوهشگر کشورمان با بیان این که سازمان پژوهش های علمی و صنعتی ایران نیز دستگاه های شرکت ما را تائید کرده است، تصریح کرد که با وجود تحمل فشار مالی سنگین در طول این دو سال، حاضر به واگذاری امتیاز ساخت این محصولات به برخی از شرکت های درخواست کننده از جمله از انگلیس، ایتالیا، ویتنام، هند، مصر و اندونزی نشده است.
این فعال عرصه دانش بنیان می گوید: با این همه، متاسفانه اداره کل نظارت و ارزیابی تجهیزات و ملزومات پزشکی وزارت بهداشت با وجود زحمات زیاد کارکنان آن از سرعت لازم و کافی در رسیدگی به تائید تجهیزات ساخت داخل برخوردار نیست و به همین دلیل هنوز شاهد واردات بی رویه این تجهیزات ساخته شده از خارج از کشور هستیم.
دکتر اسلامی فر در عین حال با بیان اینکه، تاکنون ده ها مقاله به چاپ رسانده است و از اچ ایندکس بالایی نیز برخوردار بوده است، اظهارکرد: متاسفانه تولید مقاله در کشورهای جهان سوم به دلیل نبود حمایت برای تبدیل به محصول امری بسیار بیهوده است و حتی بنده دیگر موضوعات مقالات را بیاد نمی آورم.
اچ ایندکس شاخصی عددی است که می‌کوشد بهره‌وری و تأثیرگذاری علمی دانشمندان را به صورت کمی نمایش دهد.

** بودجه پژوهش از حدود نیم درصد تولید ناخالص داخلی فراتر نرفته
اما مشاور فعلی رئیس و معاون سابق پژوهش و فناوری سازمان جهاد دانشگاهی نیز در ادامه این میزگرد با اشاره به وضعیت بودجه پژوهش بعنوان یکی از مهمترین مباحث حوزه پژوهشی کشور، بر لزوم افزایش این بودجه تاکید کرد و گفت: باوجود تلاش های مسئولان نظام و اقدامات صورت گرفته در این بخش، متاسفانه درصد بودجه پژوهش و فناوری از حدود نیم درصد تولید ناخالص داخلی فراتر نرفته است.
حمید امین اسماعیلی اظهارکرد: هرچند در سال های اخیر بودجه پژوهشی و فناوری کمی افزایش یافته اما هنوز از وضعیت مناسبی برخوردار نیست.
وی اظهار کرد:باوجود هدفگذاری هایی که در برنامه های سوم تا پنجم توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور شده که این شاخص به حدود 3 تا 4 درصد تولید ناخالص داخلی برسد اما در عمل از نیم درصد فراتر نرفته است.
عضو هیات علمی جهاد دانشگاهی ادامه داد: این موضوع نشان می دهد که مسئولان و برنامه ریزان هنوز توجه لازم به امر مهم پژوهش و فناوری را که اساس توسعه و پیشرفت کشور است، نداشته و ما وضعیت مناسبی در این زمینه نداریم.
وی که دارای دکتری مدیریت توسعه و تطبیق است، با اشاره به اینکه بودجه پژوهش در عین ناکافی بودن، بدون اولویت بندی دقیق، صرف پژوهش و فناوری می شود، گفت: همین بودجه پژوهش و فناوری اندک هم چگونه صرف می شود، موضوع مهمی است که ما در این زمینه هم دچار مشکل و ضعف هستیم.
وی شاخص بودجه پژوهش و فناوری را یکی از شاخص های مهم توسعه و پیشرفت کشورها اعلام کرد و گفت: بودجه ای که کشورهای توسعه یافته یا صنعتی صرف فناوری و پژوهش می کنند بین 2 تا 3.5 درصد تولید ناخالص داخلی آنها است و در کشورهای در حال توسعه موفق مانند هند و چین این نسبت معادل 1.5 تا 2 درصد می باشد.
امین اسماعیلی بیان کرد: ما باید تلاش کنیم که بودجه پژوهش و فناوری را در حد کشورهای در حال توسعه ارتقا دهیم و این بودجه را به 1.5 تا 2 درصد تولید ناخاص داخلی در طی برنامه ششم توسعه افزایش دهیم.

** فعالیت های پژوهش و فناوری ما باید ماموریت محور باشد
دکتر امین اسماعیلی در ادامه به مسائل و مشکلات حوزه پژوهش و فناوری اشاره کرد و گفت: علاوه بر کمبود منابع مالی، استفاده نکردن صحیح از منابع مالی و ماموریت محور نبودن دستگاه ها و نهادهای ذیربط از دیگر مشکلات این حوزه است در حالی که باید فعالیت های پژوهش و فناوری ما ماموریت محور باشد.
معاون سابق پژوهش و فناوری جهاد دانشگاهی با بیان اینکه منابع مالی در همه جای دنیا از جمله ایران محدود است و نظارت جدی بر این منابع نمی شود، شرط استفاده صحیح از این منابع محدود را اولویت سنجی دقیق در تخصیص منابع مالی دانست.
وی بر لزوم ایجاد نظام ملی نوآوری مناسب و کارآمد تاکید کرد و گفت: مدیریت و سیاستگذاری، نحوه و میزان تامین مالی، اجرا، کارآفرینی و تامین دانش، اشاعه و انتقال آن از مولفه های مهم نظام نوآوری می باشند.
عضو هیات علمی جهاد دانشگاهی ادامه داد: در این نظام ها بایستی یک نگاشت نهادی مناسب یا یک آرایش نهادی مناسب برای تحقق اهداف نوآوری در کشور وجود داشته باشد.
وی سیاستگذاری را مهمترین عنصر نظام ملی نوآوری دانست و گفت: اگر سیاستگذاری سامان مناسب نداشته باشد، دیگر امور نیز نابسامان خواهند بود.
امین اسماعیلی افزود: اگر موضوع مهم ما توسعه، تعالی و ترقی کشور است، نظام ملی نوآوری مناسب یکی از عناصر مهم تحقق این هدف است و ما در این زمینه باید از تجارب سایر کشورها به نحو مطلوب و مناسب، استفاده کنیم.

**با تورم اسناد بالادستی مواجهیم
اما دکتر امین اسماعیلی در ادامه این میزگرد با اشاره به اینکه درحال حاضر با تعداد زیادی از اسناد بالادستی روبرو هستیم، گفت: در اجرا و تحقق اهداف اسناد بالادستی نیز دچار نقایص اساسی می باشیم.
وی با اشاره به اینکه در این اسناد معمولا تعارضاتی وجود دارد، افزود: در این اسناد تعداد زیادی اولویت تعیین شده است، بطور مثال در نقشه جامع علمی کشور تعداد زیادی اولویت وجود دارد که به نظر می رسد براساس نیاز و منابع، باید موارد محدودتری به عنوان اولویت کشور انتخاب شود.
وی با اشاره به اینکه در اسناد بالادستی بیش از 100 اولویت کاری می توان استخراج کرد، گفت: اولویت های اسناد بسیار مهم کشور، اکنون بسیار زیاد است و این موضوع به این معنی است که ما هیچ اولویتی نداریم و در واقع بده بستان می کنیم.
امین اسماعیلی با اشاره به اینکه هم در حوزه سیاستگذاری و هم برنامه ریزی با نابسامانی های اساسی مواجه هستیم، گفت: در حوزه علم و فناوری با تعداد زیادی اسناد مواجه هستیم که تنها مقدار محدودی از آنها اجرایی شده اند.
معاون سابق پژوهش و فناوری جهاد دانشگاهی ادامه داد: همچنین نهادهای مختلف سیاستگذار و هماهنگ کننده در این زمینه وجود دارد که باید این موضوع نیز ساماندهی شوند.
امین اسماعیلی گفت: مجمع تشخیص مصلحت نظام، شورای عالی انقلاب فرهنگی، شورای عتف، مجلس شورای اسلامی اقدام به سیاستگذاری در این زمینه می کنند، که تقسیم کار دقیقی بین این نهادهای مختلف سیاستگذار در حوزه های علم و فناوری کشور وجود ندارد و بخشی از عمل آنها تداخل در کار یکدیگر است.
وی با اشاره به این که هر مجموعه بدون هماهنگی با سایر دستگاه ها برای خودش کار می کند، گفت: هنگامی هم می خواهیم هماهنگی لازم را ایجاد کنیم، معمولا اقداماتمان محدود به مباحث ادغام ساختمان و امور فیزیکی می شود، با این وضعیت مشکلات ما در این زمینه برطرف نمی شود.

**پژوهش و فناوری در سایه ارتباطات بین المللی سامان می گیرند
امین اسماعیلی با بیان این که پژوهش و فناوری جز در سایه ارتباطات و همکاری های مناسب بین المللی ساماندهی نخواهد شد، افزود: هیچ کدام از کشورها با عدم ارتباطات با دیگران نتوانستند به توسعه و پیشرفت در این زمینه برسند.
مشاور رئیس جهاد دانشگاهی بیان کرد: ارتباطات و همکاری های بین المللی بحث بسیار مهمی است که تقریبا در کشورمان مغفول مانده و مجموعه های داخلی بدون در نظر گرفتن این موضوع، مشغول فعالیت های خود هستند.
وی گفت: هرچند از تجارب بین المللی باید استفاده مطلوب برد اما نباید از یافته های دیگران کپی برداری صرف کرد، تجارب آنها را باید در حوزه علم و فناوری متناسب با شرایط خودمان، تعدیل و استفاده کنیم.
امین اسماعیلی با اشاره به اینکه ایران از یکی از قدیمی ترین کشورهای دنیا است که دارای بیشترین تجربه در زمینه برنامه ریزی توسعه است، گفت: ایران سال 1327 شمسی نخستین برنامه توسعه را آغاز کرد.
وی ادامه داد هرچند حدود 70 سال در این زمینه سابقه داریم و کمتر کشوری در دنیاست که این مقدار تجربه داشته باشد اما استفاده مطلوب را از این فرصت نبرده ایم و کشورهایی مانند کره که چندین سال بعد از ما این کار را انجام داده اند از ما سبقت گرفته اند.

**پژوهش های بنیادی سهم ناچیزی از پژوهش ها را به خود اختصاص داده است
امین اسماعیلی در ادامه با تقسیم پژوهش ها به سه بخش پژوهش های بنیادی، کاربردی و توسعه ای اظهارکرد: پژوهش های بنیادی در سبد پژوهشی، سهم ناچیزی دارند و در کل بین 10 تا 15 درصد پژوهش ها به این حوزه اختصاص دارد و مابقی پژوهش ها عمدتا کاربردی و توسعه ای است.
مشاور جهاد دانشگاهی کشور، وظیفه پژوهش های بنیادی را تولید دانش و گسترش مرزهای علم اعلام کرد و گفت: پژوهش های بنیادی، صرفا پژوهش هایی برای گسترش افق دانش و مرزهای علم است.
وی با اشاره به این که پژوهش های بنیادی به زودی کاربردی نمی شود اما سهم این پژوهش بین 10 تا 15 درصد منابع پژوهشی است، افزود: موسسات، دانشگاه های خاص مسولیت انجام پژوهش های بنیادی را برعهده می گیرند.
امین اسماعیلی اظهار کرد: طبیعی است که عمده پژوهش های ما به عنوان یک کشور درحال توسعه، باید توسعه ای و کاربردی باشد تا از نیازها و مشکلات مردم کاسته شود.

**انتقال فناوری باید هوشمندانه و با مدیریت انجام شود
معاون سابق پژوهش و فناوری جهاد دانشگاهی در ادامه بر لزوم انتقال دانش و تکنولوژی مدرن به کشور اشاره کرد و گفت: انتقال فناوری از خارج کشور باید با سیاستگذاری هوشمندانه و مدیریت مناسب انجام گیرد که ما این کار را انجام نمی دهیم.
امین اسماعیلی با اشاره به اینکه در این حوزه دولت نقش بسیار مهمی دارد، گفت: تاکنون کمتر به این موضوع توجه شده و دولت باید با هوشمندی و درایت کامل این کار را انجام دهد تا شاهد انتقال فناوری به داخل کشور باشیم . اخیرا کارهای مقدماتی خوبی در راستای اقتصاد مقاومتی انجام شده که امیدواریم به نتیجه برسد.
عضو هیات علمی جهاد دانشگاهی یکی از مشکلات کشور را نداشتن اطلاعات و آمار دقیق اعلام کرد و گفت: اطلاعات زیربنای برنامه ریزی است و اصلا برنامه ریزی بدون اطلاعات معنا ندارد و ما در این زمینه مشکل داریم.
وی اظهارکرد: هنوز نمی دانیم بخش خصوصی ما آیا تحقیقات می کند یا اینکه چه مقدار منابع مالی را صرف این کار می کند. در برنامه توسعه چهارم و پنجم تاکید شده که 2 درصد منابع مالی پژوهش و فناوری باید به 4 درصد برسد و این افزایش نیز از سوی بخش خصوصی تامین شود اما تاکنون مشخص نشده که آیا این سهم بخش خصوصی محقق شده است؟
وی ادامه داد: اکنون که ستاد اقتصاد مقاومتی در کشور برای حمایت از تولیدات دانش بنیان داخلی شکل گرفته است باید با تدوین برنامه ای دقیق و ایجاد عزم ملی از تولید دانش و فناوری و نیز انتقال دانش و فناوری در کشور حمایت های عملی صورت گیرد.
وی افزود: باید به بسته های حمایتی و هدایتی جامع ، هوشمند و زمانمند برای حمایت ها و نظارت ها متوسل شد. دولت برای حمایت از تولید محصول و خدمات دانش بنیان داخلی ابتدا باید از خود شروع کند و زیرمجموعه های خود را موظف به خرید و استفاده از این دستاوردها کند .

**تولید مقالات علمی به تنهایی خوب است یا بد؟
اما یکی از سوالاتی که در حال حاضر ذهن بسیاری را به خود مشغول ساخته است آن است که آیا تولید مقاله صرف اثربخشی لازم را دارد و یا بایستی بساط اینگونه تولیدات برچیده شود؟ به طوری که از سوی یکی از میهمانان میزگرد ایرنا که تاکنون ده ها مقاله علمی به چاپ رسانده است گفته شد که دیگر تولید مقاله به خصوص در کشورهای جهان سوم به کار نمی اید و امری بیهوده است.
دکتر طاهری نیا اما نظر دیگری دارد و می گوید: گاهی به مزاح و کمی هم جدی گفته می شود که مراقبت کنیم که کشور چهل ستون و بی ستون نباشیم چراکه می شود کشوری بود بین صفر و صد جای داشت.
وی می گوید:در یک برهه از زمان مقاله آی اس آی مساوی با حیات و ممات پژوهشگران و اساتید بود،حالا خوشبختانه این هیبت دروغین شکسته شده است، اما با تهدید دومی مواجه شده ایم و آن هیچ انگاری مقاله است.
مدیرکل برنامه ریزی و نظارت پژوهشی دانشگاه تهران ادامه داد: متاسفانه حالا از تریبون های مختلف، کارشناسان مختلف بحث می کنند و به سمتی می روند که دانشگاه مساوی است با کارگاه و این نیز یک خطای استراتژیک و به نظرم گناه نابخشودنی است.چراکه دانشگاه در ابتدا محلی است برای ساختن انسان متعالی است.
وی تاکید کرد: ما باید مراقبت کنیم که در نحوه سیاست گذاری های خود در حوزه علم و فناوری در دام افراط و تفریط گرفتار نشویم. چراکه در دنیا نیز همه پژوهش ها کاربردی نیست و منجر به فناوری نمی شود و ممکن است یک در هزار مقالات به فناوری ختم شود. بنابراین تکلیف مابقی چیز دیگری است.
دکتر طاهری نیا با تاکید بر این که در حال حاضر در چرخه تولید علم چنان القاء می شود که گویی تمام علوم باید به محصول و ثروت ختم شوند، افزود: این درحالی است که این همه حقیقت علم نیست و در واقع این چرخه از ایده، مقاله، فناوری، محصول و ثروت تشکیل شده است
وی با بیان این که در برخی علوم، چرخه متفاوت است و از ایده شروع می شود اما به ثروت منجر نمی شود، گفت: این علوم البته ممکن است به سرمایه اجتماعی یا افزایش نشاط، امیدواری و رشد و تعالی در جامعه منجر شود.
این استاد دانشگاه ادامه داد: هر علمی که چرخه آن از ایده شروع و به سرمایه ختم شود، لزوما در مسیر فناوری و تجاری سازی نیست و ما بایستی انتظارمان را مجدد تعریف کنیم، بعنوان مثال یک ایده ممکن است به تولید کتاب و رمان ختم شود و همین شاید مسیر یک جامعه را تغییر داده، اصلاح و هدایت کند و تعالی بخشد.
به گفته طاهری نیا، بنابراین ما همچنان که مدتی در دام انتشار مقاله آی اس آی بودیم، گویی درحال حاضر نیز در دام دانشگاه کارآفرین که همه باید کارآفرین باشند افتاده ایم و به تعبیری از آن طرف بام در حال سقوط هستیم.

هفته پژوهش امسال همچون سال های گذشته از 21 آذرماه جاری در سراسر کشور آغاز و بزرگداشت آن تا 27 آذرماه ادامه خواهد داشت؛ شعار این هفته از سوی وزارت علوم ‘پژوهش تقاضامحور و تجاری سازی فناوری’ اعلام شده است.
علمی ** 1836 ** 1201 **
خبرنگاران: یوسف درویشی* عبدالکریم جبارپور*انتشار: محتشمی پور

انتهای پیام /*