پرفسور عزت‌الله رئیسی در چهارمین جلسه شورای راهبردی پژوهش و فناوری محیط زیست فارس که به شکل ویدئو کنفرانس برگزار شد، با اشاره به اهمیت تالاب طشک و بختگان گفت: این تالاب تا قبل از سال ۱۳۸۶ بسیار پر آب بود از آن سال رو به خشکی رفت
به گزارش ایسنا به نقل از روابط عمومی محیط زیست فارس، رئیس با یادآوری اینکه تالاب طشک و بختگان با حدود ۱۳۰۰ کیلومترمربع وسعت و طول ۱۰۰ کیلومتر به لحاظ وسعت دومین دریاچه کشور است، گفت: این تالاب در کنوانسیون رامسر ثبت شده و دارای تنوع زیستی فراوان و پناهگاه حیات وحش است.
وی خاطرنشان کرد: تالاب بختگان به علت دارا بودن جزایر متعدد از مکان‌های زادآوری پرندگان محسوب شده و مرکز تامین رطوبت انجیرستان استهبان و مراتع و مزارع اطراف نیز است و علاوه بر افزایش رطوبت منطقه به تنظیم درجه حرارت هوا نیز کمک می کند.
رئیسی با اشاره به اینکه از سال ۸۶ تالاب بختگان مسیر خشک شدن را آغاز کرد، بخشی از اثرات خشک شدن این دریاچه را پائین افتادن سطح آب، خشک شدن خاک‌های سطحی دریاچه، از بین رفتن پیوستگی بین ذرات خاک، شکنندگی پوسته خاک، انتقال ذرات گرد و غبار و نمک توسط باد به شهرها و روستاهای اطراف و به خطر انداختن سلامت مردم منطقه عنوان کرد.
خشکی بختگان لطمه‌ای بزرگ و بین‌المللی است
مجری طرح بررسی اثرات خشک شدن تالابهای طشک و بختگان گفت: خشکی دریاچه باعث کاهش عملکرد انجیرستان استهبان و گیاهان زراعی و مراتع کشاورزی اطراف دریاچه، از بین رفتن جانوران آبزی به ویژه کمبود آب و غذای پرندگان مهاجر و از بین رفتن جوجه و تخم های این پرندگان شده است.
رئیسی ادامه داد: متاسفانه طی چند سال اخیر این تالاب جزو لیست “کنوانسیون مونترو” یعنی تالاب های در معرض خطر قرار گرفته و این که چرا ما نتوانستیم تالاب ثبت شده در کنوانسیون رامسر را حفظ کنیم، یک لطمه بزرگ بین المللی برای آبروی کشور محسوب می‌شود.
عوارض گسترده خشکی بختگان
رئیسی کاهش گردشگری، نفوذ آب شور به آبخوان‌های مجاور، شور شدن خاک و کاهش عملکرد گیاهان را از دیگر عوارض خشکی بختگان بیان و اضافه کرد: متاسفانه تبدیل بخش اعظمی از دریاچه به پلایای مرطوب و خشک از مهمترین عوارض خشک شدن دریاچه است.
او توضیح داد: پلایای مرطوب آب از طریق مویینگی به سطح زمین می‌رسد و زمانی که سطح سفره های آب زیرزمینی بیش از حد افت کند بطوری که آب به سطح زمین نرسد پلایای خشک رخ می‌دهد و در این مرحله دریاچه تقریباً از بین رفته است.
این استاد دانشگاه ادامه داد: این مطالعه اولین مطالعه‌ای است که به تعیین خواص فیزیکی خاک بستر دریاچه، تعیین رخساره‌ها و تهیه نقشه پهنه بندی رخساره‌های رسوبات بستر دریاچه، اندازه گیری سرعت آستانه فرسایش بادی، اندازه گیری آلاینده‌های رسوبات، آب دریاچه و آب زیر بستر دریاچه و محاسبه سالیانه سیلاب ورودی در آبرهه‌های فاقد ایستگاه هیدرومتری در دریاچه بختگان و طشک پرداخته و راهکارها نیز ارائه شده است.
رئیسی گفت: از سال ۱۳۸۶ آورده رودخانه و میزان روان‌آب کاهش یافته و حداقل آب ورودی از طریق رودخانه کر صفر بوده است؛ حال آنکه در سال های پیش از سال ۱۳۸۶ به طور متوسط حدود ۶۰۰ میلیون متر مکعب آب از طریق رودخانه کر وارد دریاچه می‌شد و سیلاب ورودی از آبراهه های اطراف دریاچه به روش تجربی حدود ۲۰۳ میلیون متر مکعب بوده است که نیاز به تدقیق دارد.
رئیسی خاطرنشان کرد: مساحت پهنه های آبدار دریاچه ها از طریق تصاویر ماهواره‌ای برای سال‌های مختلف و حجم بارندگی برپهنه آبدار محاسبه شده است. بیلان دریاچه در یک دوره تر و خشک مهمترین مطالعه پایه ایست که باید انجام شود.
نگران قدم زدن کنار بختگان نیستیم، زیست انسان و جانداران دغدغه است
این استاد دانشگاه گفت: طبق تحقیقات انجام شده و براساس نقشه‌های کاربری اراضی، کشاورزان حاشیه بختگان علاوه بر اینکه به سمت کشت بیشتر انجیر روی آورده‌اند، اراضی ملی را تصرف و به حریم دریاچه نفوذ کرده‌اند که این هم از نتایج کم آبی‌ست؛ اینکه آبیاری انجیرستانها با تانکر انجام می‌شود هم در نوع خود بی‌سابقه است.
وی در مورد آلودگی‌های دریاچه، گفت: بیشتر آلودگی‌ها از سمت رودخانه کر وارد می‌شود و رسوبات و آب دریاچه از نظر بعضی از آلاینده های فلزی بیش از حد مجاز است.
رئیسی گفت: دریاچه‌های بختگان و طشک از ۵ رخساره شامل نمک خالص، خاک نمک‌دار، نمک رس‌دار، خاک بدون نمک و پهنه ماسه بادی تشکیل شده است. نمک خالص، خاک نمک‌دار، نمک رس‌دار ۸۹ در صد بستر دریاچه را فراگرفته.
او ادامه داد: نتایچ اندازه گیری آستانه فرسایش بادی نشان می‌دهد که نمک خالص و نمک رس دار در صورت پوسته سالم در مقابل فرسایش بادی مقاوم است اما خاک بدون نمک و پهنه ماسه بادی مقاومت بسیار کمی دارد. پوسته های سالم نقش موثری در مقابل فرسایش بادی دارند. رطوبت پوسته باعث مقاومت در مقابل فرسایش بادی می شود.
رئیسی تاکید کرد: اگر مسئولان و دوستداران محیط زیست فریاد می زنند محیط زیست یا دریاچه دارد از بین میرود نه به این دلیل است که این که می‌خواهند در کنار دریاچه قدم بزنند آنها نگران زیست انسان ها و سایر جانداران هستند.
این استاد دانشگاه گفت: اگر خشک‌شدن دریاچه با این روند ادامه یابد با توجه به اینکه عوامل اصلی خشک شدن دریاچه بختگان کاهش آورد رودخانه ها به همراه کاهش نزولات جوی است، سطح دریاچه به پلایا تبدیل خواهد شد و این نه تنها از نظر بین‌المللی برای ما فاجعه به حساب می آید و آبروی کشور را به خطر می‌اندازد، زندگی انسان هم به دلیل اینکه دریاچه محل سکونت ما محسوب می‌شود، به همراه کل محیط زیست که شامل همه جانداران می‌شود به خطر می‌افتد.
راه جلوگیری از تبدیل نمک به گرد و غبار
رئیسی گفت: اگر می خواهیم این نمک تبدیل به گرد و غبار نشود باید از تخریب پوسته ها جلوگیری کنیم؛ در کُل سال‌هایی که رطوبت خاک زیاد بوده فرسایشی حادث نشده، بنابراین افزایش رطوبت، فرسایش را به شدت کاهش می دهد و منشاء رطوبت سفره آب های زیرزمینی است.
وی با تصریح اینکه اصولی ترین و اساسی ترین راه جلوگیری از افزایش گرد و غبار تامین حقابه تالاب بختگان است، گفت: مدیران ما باید بدانند که مسئله مربوط به سلامتی مردم است گرچه مقداری حقابه به تالاب بختگان در این ماه‌های تر رها سازی شده اما نباید فراموش کنیم که ما در ماه های خشک دریاچه نیز مشکل اساسی داریم.
آلودگی شدید نمک تالاب بختگان
عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز پیشنهاد داد که برای جلوگیری از فرسایش بیشتر بستر رودخانه و تالاب بختگان برای برقراری ارتباط و تردد ماشین ها به جای عبور از بستر رودخانه، جاده‌هایی در حاشیه رودخانه طراحی شود و راه دسترسی مردم و محیط بانان، از کنار تالاب و بالاتر از سطح دریاچه باشد.
وی با اتکا به نتایج مطالعات انجام شده، جلوگیری از برداشت نمک توسط برخی از افراد بی اطلاع به ویژه جوامع محلی را پیشنهاد و ادامه داد: این نمک‌ها بسیار آلوده و مضر است اما متاسفانه برخی دامداری ها از آن استفاده می کنند.
ذرات خطرناک برخاسته از بختگان
رئیسی بر لزوم ممانعت از ورود دام به درون دریاچه بختگان نیز تاکید کرد و در مورد ذرات معلق جامد و مایع در اتمسفر نیز گفت: ذرات ریزی که قطری کمتر از ۲.۵ میکرون دارند با وجود اینکه مقدار آنها از ذرات درشت کمتراست اما به شدت خطرناکترند.
رئیسی خاطرنشان کرد: این ذرات به ویژه در بروز بیماری‌های مختلف قلبی، عروقی و تنفسی چون آسم تاثیرگذار بوده و بیماری های ویروسی را به شدت افزایش داده و عوامل بیماری‌زا را از یک نقطه به نقطه دیگر منتقل می‌کنند و احتمال بیماری را افزایش می‌دهند.
او ادامه داد: ریزگردها بر روی فیزیولوژیک گیاهان، انعکاس، نور و سیستم فتوسنتز گیاهان تاثیر گذارند و منشاء اصلی‌شان رسوبات حاوی نمک است؛ ۸۰ درصد رخساره‌های تالاب بختگان حاوی نمک است و ذرات ریز خطرناکی است که کلراید سولفات و فلزات سنگین نظیر جیوه، سرب، ارسنیک و … را در خود دارند. این ذرات از رسوبات دریاچه پا گرفته و بر اکولوژیک محیط زیست و جانداران اثرات مخربی خواهد داشت.
خشکی تالاب را به گردن خشکسالی نیندازیم
پروفسور رئیسی با نمایش آمارهای به دست آمده و گراف های متعدد خاطر نشان کرد: خشکی تالاب ها را نباید به گردن خشکسالی بیندازیم پیش‌تر از این هم خشکسالی هایی اتفاق افتاده اما در شرایط مشابه تمام آبی که وارد دریاچه می‌شد صرفاً از بارش نبوده و اقداماتی که ما انجام دادیم خشکی کامل دریاچه را رقم زده است.
او اضافه کرد: به طور مثال هزاران چاه غیر مجاز در حوضه آبریز دریاچه های طشک و بختگان احداث و باعث کاهش آب رودخانه کر شده است. قبلاً سیلاب هایی که دشت مرودشت را در بر می گرفت دریاچه را پر می‌کرد اما از سال ۸۶ که سد سیوند و سد ملاصدرا احداث شد. هدف سد سیوند جلوگیری از غرقاب شدن مردشت بود وباید بعد از هر سیلاب آب آن برای دریاچه ها تخلیه می شد. سد ملاصدرا نیز با هدف برقابی احداث شده و پس از تامین برق آب، بخشی از آب آن باید برای دریاچه ها رهاسازی شود.
بر پایه این گزارش و در ادامه این جلسه، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان فارس نیز گفت: پروفسور رئیسی و دیگر اساتید صاحب تجربه در محیط زیست استان فارس و کشور را باید غنیمت دانست.
حمید ظهرابی با بیان اینکه تحقیقات انجام شده توسط تیم دکتر رئیسی چراغ راهی برای ادامه برنامه های احیای بختگان است، خواستار ادامه این همکاری در سطحی گسترده‌تر شد.
ظهرابی خاطرنشان کرد: ستاد احیای تالابهای فارس، برای ادامه کار به تجربیات ارزنده پرفسور رئیسی به ویژه، نیاز دارد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست فارس با اشاره به اینکه به دلیل اعتبارات محدود تعریف شده، نمی‌توان شرح خدمات گسترده‌تری را در یک مطالعه پوشش داد، گفت: اما طرح عناوین بیشتر و مطالعات تکمیلی در ادامه این پروژه الزامی است.
انتهای پیام